Öğretim Tasarımı

Kurumsal Eğitim alanı ile ilgili en büyük yanılgı, eğitim işinin sadece eğitimin verilmesiyle sınırlı olduğunun sanılmasıdır. Eğitim; anlık bir olay değil, öğrenende davranış değişimini amaçlayan bir süreçtir.

Etkin ve kaliteli bir eğitim anlayışı için öncelikle eğitim olgusunun bir süreç halinde ele alınması gerekir. Bu süreç ise öğretim tasarım modeline dayanmaktadır.

Öğretim Tasarımı ise hedef kitlenin eğitim ihtiyaçlarının saptanması sonucunda bu ihtiyaca yönelik, katılımcıların profili ile motivasyonuna uygun metotların belirlenmesi ve izlenecek yolların tasarlanmasıdır.

Başlıca öğretim tasarım modellerinden birisi, ADDIE modelidir. Analysis (Analiz), Design (Tasarım), Development (Geliştirme), Implementation (Uygulama) ve Evaluation (Değerlendirme) kavramlarından oluşan bu model, öğreneni merkeze alan bir yaklaşımdır.

1. Analiz : Hedef kitleye göre ihtiyaç analizinin yapılması ve eğitim ihtiyacının belirlenmesi.

2. Tasarım : Öğretim yönteminin, içeriğinin ve materyallerinin belirlenerek, öğretimin tasarlanması.

3. Geliştirme : Güncel öğrenim araçlarının geliştirilmesi ve eğitim teknolojilerinin uyarlanması.

4. Uygulama : Doğru yerde ve doğru zamanda eğitim faaliyetinin uygulanması.

5. Ölçme ve Değerlendirme : Eğitim etkinliğinin ölçülmesi, değerlendirilmesi ve sonuçlarının izlenmesi.

Öncelikle hedef kitlenin eğitim ihtiyacının belirlenebilmesi için bir ihtiyaç analizi yapılması gerekmektedir. Uzman ve yetkin kişi veya kişiler tarafından hedef kitle için performans kriterleri belirlenir ve performans problemlerine neden olan faktörler çıkartılır. Örneğin; performans düşüklüğü bilgi veya beceri eksikliğinden mi, motivasyon eksikliğinden mi, çalışma ortamından mı, yoksa yönetim anlayışından ve yönetici tarzından mı kaynaklanıyor, bu saptanır. Sonra bu sorunun çözümü için gerekli aksiyonlar belirlenir. Yani bu, bir eğitim sorunu mudur? Eğitimi öncelikle yöneticiler mi almalı, yoksa çalışanlar mı? Teorik bir eğitim mi uygulanmalı, yoksa oyunlaştırma gibi daha farklı metotlar mı? İşte analiz aşamasında bu soruların yanıtları aranmalıdır.

Eğitim ihtiyaç analizinde belli başlı bilgi toplama araçları ise şunlardır:

• Mülakat : Hedef kitle içerisinden örnekleme yöntemiyle rastgele seçilen grupla görüşülür.

• Odak Grup : Hedef kitle içerisindeki anahtar kişi rolündeki çalışanlarla görüşülür.

• Anket : Hedef kitleye belirli sorular sorularak, beklenti ve ihtiyaçlarına yönelik görüşlerinin alınmasıdır. İsimsiz olması idealdir.

• Workshop : Belirli bir konu veya problem üzerinde fikir birliğine varılması için yapılan sonuç odaklı toplantılardır.

• Performans Karneleri ve İş Sonuçları : Ortaya çıkan iş performanslarının sonuçları ile KPI denilen anahtar performans göstergelerinin incelenerek, gelişime açık yönler için bilgi edinilmesini sağlar.

• Sınav : Hedef kitlenin belirli bir konudaki bilgi seviyesinin ölçümlenerek, eğitim açığının tespit edilmesidir.

Katılımcılarına doğru bilgileri aktarmayı amaçlayan bir eğitim sürecinin de, doğrularla ele alınması gerekir. Doğru insana, doğru yerde, doğru zamanda, doğru materyallerle ve doğru eğitim içeriğinin verilmesi gerekmektedir.

Eğitim demek, sadece anlatmaktan ibaret değildir. Öyküleştirme, dramalaştırma, oyunlaştırma ve simülasyon gibi çok farklı teknikler kullanılarak, uygulanabilir.

Bazı kurumsal eğitimlerde öyle durumlar yaşanıyor ki, ne eğitmenin nasıl bir sınıfa geldiğinden haberi var, ne de eğitime gelenlerin nasıl bir eğitim için orada olduklarından... “Benim burada ne işim var?” “Bir sürü işim vardı.” “Bitse de, gitsek...” yaklaşımının olduğu bir eğitimin etkinliği baştan düşük olacaktır.

Öğretim Tasarımı, hangi öğretim durumlarında hangi yöntemlerin kullanılacağını gösteren bir rehberdir. Öğrenme hedefleri geliştirmek, öğretim stratejisini belirlemek, eğitim planlarını ve ders içeriklerini hazırlamak ile içerik kürasyonu yapmak, tasarım aşamasının konularıdır.

Tasarım odaklı düşünmenin altı adımı : Empati – Araştır – Fikir – Prototip – Test – Değerlendir

Öğrenenlerle aranızda empati kurun. Onların motivasyonlarını ve problemlerini araştırın. Yenilikçi fikirler üretin. Çözüm ve prototip oluşturun. Bunu test edip, değerlendirin.

Son olarak, öğretim tasarımının sadece bir kişi tarafından yapılması sağlıklı değildir. İçerisinde öğretim tasarımcısı, eğitim teknoloğu, ölçme değerlendirme uzmanı ve eğitmenler ile öğrenenlerden temsili birkaç kişinin de bulunduğu bir Tasarım Grubu oluşturulmalıdır.

Burada altını çizdiğim hususları Eğitim ve Gelişim Yönetimi adı altında bir içerikte derleyerek, eğitim yöneticileri ve profesyonelleri için bütüncül bir bakış açısı geliştirmeye çalıştım. Son olarak, Harold Jarche’nin bir sözü ile bitirelim. “Öğrenme işten ayrı bir şey değil, aksine işin kendisidir.”

Fuat Sağıroğlu – Haziran 2018